Installation guide (Polski)

From ArchWiki
Status tłumaczenia: Ten artykuł jest przetłumaczoną wersją Installation guide. Data ostatniego tłumaczenia: 2024-05-22. Możesz pomóc zsynchronizować tłumaczenie, jeśli nastąpiły zmiany w wersji angielskiej.

Ten dokument jest przewodnikiem do instalacji systemu Arch Linux z środowiska live uruchomionego z oficjalnego obrazu instalacyjnego (iso). Przed instalacją zalecane jest przejrzenie najczęściej zadawanych pytań (FAQ). Dla konwencji użytych w tym dokumencie, zobacz stronę Help:Reading (Polski). W szczególności, wycinki kodu mogą zawierać tekst zastępczy zapisany kursywą, zamiast którego trzeba ręcznie wprowadzić odpowiednie wyrażenia. Należy również wziąć pod uwagę, że większość linków na tej stronie prowadzi do ich angielskich wersji językowych.

Dla dokładniejszych instrukcji, zobacz odpowiednie artykuły ArchWiki lub strony podręcznika poszczególnych programów, oba podlinkowane w tym przewodniku. Można też szukać pomocy innych użytkowników Arch Linuksa, online poprzez forum oraz kanał IRC.

Arch Linux powinien działać na dowolnej maszynie x86_64 z minimum 512 MB pamięci RAM, choć więcej pamięci jest potrzebne do uruchomienia systemu na żywo w celu instalacji.[1]. Podstawowa instalacja powinna zająć mniej niż 2 GiB miejsca na dysku. Ponieważ proces instalacji wymaga pobrania pakietów ze zdalnego repozytorium, niniejszy przewodnik zakłada, że dostępne jest działające połączenie internetowe.

Przed instalacją

Zdobądź obraz dysku

Odwiedź stronę Download i pobierz plik ISO dysku lub obraz netboot (zależnie od tego, w jaki sposób chcesz uruchomić środowisko live), a także odpowiedni podpis GnuPG.

Zweryfikuj podpis

Zaleca się zweryfikowanie podpisu pobranego obrazu dysku przed uruchomieniem go na komputerze docelowym, szczególnie podczas pobierania z serwera lustrzanego HTTP, który może paść ofiarą ataku i serwować niebezpieczne oprogramowanie (link do artykułu po angielsku).

Procedurę sprawdzającą można przeprowadzić na systemie z zainstalowanym GnuPG. Pobierz odpowiedni podpis PGP (w sekcji Checksums na stronie pobierania) do folderu z obrazem ISO i zweryfikuj go, używając polecenia: 

$ gpg --keyserver-options auto-key-retrieve --verify archlinux-version-x86_64.iso.sig

Druga opcja to uruchomienie na istniejącej instalacji Archa następującej komendy: 

$ pacman-key -v archlinux-version-x86_64.iso.sig
Note:
  • Sam podpis może zostać zmanipulowany, jeżeli został pobrany z serwera lustrzanego zamiast z archlinux.org. W tym wypadku upewnij się, że klucz publiczny, który jest używany do odszyfrowania podpisu, jest podpisany przez inny, zaufany klucz. Komenda gpg wyświetli cyfrowy odcisk palca danego klucza publicznego.
  • Inną metodą weryfikacji autentyczności podpisu GPG jest upewnienie się, że cyfrowy odcisk palca jest taki sam jak cyfrowy odcisk palca dewelopera Arch Linux który podpisał obraz ISO. Odwiedź stronę Wikipedia:Kryptografia klucza publicznego po więcej informacji o tym procesie.

Przygotuj nośnik instalacyjny

Obraz instalacyjny ISO może zostać uruchomiony na komputerze docelowym z dysku USB, płyty CD/DVD, bądź sieci z PXE: odwołaj się do odpowiedniego artykułu, aby przygotować nośnik instalacyjny z pliku ISO.

Uruchom środowisko live

Note: Arch Linux installation images do not support bezpiecznego rozruchu (Secure Boot). Należy wyłączyć bezpieczny rozruch aby uruchomić nośnik instalacyjny. Bezpieczny rozruch można opcjonalnie skonfigurować po zakończeniu instalacji
  1. Z listy urządzeń rozruchowych wybierz przygotowany wcześniej nośnik instalacyjny Archa. Dostęp do menu można zazwyczaj uzyskać przez wciśnięcie odpowiedniego klawisza podczas fazy POST, jak to jest pokazane na ekranie powitalnym BIOS/UEFI. Odnieś się do podręcznika swojej płyty głównej po informacje.
  2. Kiedy pojawi się menu rozruchowe nośnika instalacyjnego,
    • jeśli użyłeś ISO, wybierz Arch Linux install medium i naciśnij Enter, aby wejść do środowiska instalacyjnego.
    • jeśli użyłeś obrazu Netboot, wybierz geograficznie bliski serwer lustrzany z menu Mirror, następnie wybierz Boot Arch Linux i naciśnij Enter.
      Tip:
      • ISO używa systemd-boot dla UEFI i syslinux dla rozruchu BIOS. Użyj odpowiednio e lub Tab, aby wejść do boot parameters. Obraz Netboot używa iPXE, a parametry rozruchu można określić w menu Opcje rozruchu. Zobacz listę README.bootparams.
      • Typowym przykładem ręcznie zdefiniowanego parametru rozruchowego jest rozmiar czcionki. Dla lepszej czytelności na ekranach HiDPI - gdy nie są one jeszcze rozpoznane jako takie - pomocne może być użycie fbcon=font:TER16x32. Zobacz HiDPI#Linux console (tty) aby uzyskać szczegółowe wyjaśnienie.
  4. Zostaniesz zalogowany na pierwszej wirtualnej konsoli jako użytkownik root, z dostępem do powłoki Zsh.

Aby dostać się do innej konsoli - np. żeby przeglądać tą stronę w programie ELinks podczas instalacji - użyj skrótu klawiaturowego Alt+strzałka. Do edytowania plików konfiguracyjnych dostępne są programy nano oraz vim. Odwiedź stronę pkglist.x86_64.txt, aby zobaczyć listę dołączonych do nośnika instalacyjnego pakietów.

Układ klawiatury

Note: Te zmiany dotyczą jedynie środowiska instalacyjnego i nie zostaną zapisane w docelowym systemie.

Domyślny układ klawiatury w konsoli to układ amerykański - US. By wyświetlić dostępne układy klawiatury, wpisz w konsoli 

# localectl list-keymaps

Aby zmienić układ, użyj odpowiedniej nazwy układu w poleceniu loadkeys(1) (bez położenia lub rozszerzenia pliku). Przykładowo, aby ustawić polski układ klawiatury: 

# loadkeys pl

Czcionki konsolowe są zlokalizowane w /usr/share/kbd/consolefonts/ i mogą być w podobny sposób ustawione poleceniem setfont(8).

Jeśli polskie znaki diakrytyczne (ą, ę, ł, itp.) nie wyświetlają się poprawnie, wpisz: 

# setfont Lat2-Terminus16

Powyższa komenda ustawia czcionkę z polskimi znakami diakrytycznymi w konsoli. W późniejszej części artykułu opisany zostanie sposób, by permanentnie ustawić polski układ i odpowiednią czcionkę.

Zweryfikuj tryb uruchomionego systemu

Aby zweryfikować tryb rozruchu, sprawdź bitowość UEFI: 

# cat /sys/firmware/efi/fw_platform_size

Jeśli polecenie zwróci 64, to system jest uruchamiany w trybie UEFI i ma 64-bitowy x64 UEFI. Jeśli polecenie zwróci 32, system zostanie uruchomiony w trybie UEFI i będzie miał 32-bitowy IA32 UEFI; choć jest to obsługiwane, ograniczy to wybór programu ładującego do systemd-boot i GRUB. Jeśli plik nie istnieje, system może zostać uruchomiony w trybie BIOS (lub CSM). Jeśli system nie uruchomił się w żądanym trybie (UEFI vs BIOS), zapoznaj się z instrukcją obsługi płyty głównej.

Połącz się z Internetem

Note: Te zmiany dotyczą jedynie środowiska instalacyjnego i nie zostaną zapisane w docelowym systemie.

Aby ustanowić połączenie z internetem, wykonaj odpowiednie czynności: 

# ip link
  • Dla połączeń bezprzewodowych upewnij się, że karta bezprzewodowa nie jest blokowana, używając rfkill.
  • Połącz się z siecią:
    • Ethernet - podłącz kabel sieciowy
    • Wi-Fi - połącz się z siecią bezprzewodową i uwierzytelnij za pomocą iwctl
    • Mobilny modem szerokopasmowy - połączenie z siecią komórkową za pomocą narzędzia mmcli.
  • Skonfiguruj swoje połączenie sieciowe:
  • Możesz przetestować połączenie komendą ping 
# ping archlinux.org

Zaktualizuj systemowy zegar

W środowisku live systemd-timesyncd jest domyślnie włączony, czas będzie automatycznie synchronizowany po nawiązaniu połączenia z Internetem.

Użyj timedatectl(1) by upewnić się, że systemowy zegar jest zsynchronizowany: 

# timedatectl

Partycjonowanie dysków

Warning: Przed przystąpieniem do partycjonowania i formatowania, zapoznaj się z odpowiednimi działami Arch Wiki dotyczącymi systemów plików, partycjonowania i montowania partycji, aby uniknąć problemów takich jak utrata danych. Jeśli nie instalujesz systemu na pustym dysku, koniecznie wykonaj kopię zapasową plików i dotychczasowego systemu.

Rozpoznane przez system live dyski są przypisane do urządzeń blokowych (block devices) takich jak /dev/sda, /dev/nvme0n1, czy /dev/mmcblk0. By zidentyfikować je, użyj lsblk lub fdisk: 

# fdisk -l

Wyniki kończące się na rom, loop lub airootfs mogą zostać zignorowane. Nazwy urządzeń mmcblk* kończących się na rpbm, boot0 oraz boot1 również mogą zostać zignorowane.

Note: Jeżeli twój dysk nie pojawia się, upewnij się, że jego kontroler nie jest w trybie RAID.
Tip: Przed partycjonowaniem sprawdź, czy dyski NVMe i dyski twarde z zaawansowanym formatowaniem (Advanced Format) używają optymalnego rozmiaru sektora logicznego.

Następujące partycje są wymagane:

Przykładowe układy partycji

BIOS z MBR
Punkt montowania w zainstalowanym systemie Partycja Typ partycji Sugerowany rozmiar
/ /dev/sdX1 Linux Reszta urządzenia (dysku), co najmniej 23-32 GiB.
[SWAP] /dev/sdX2 Partycja wymiany (SWAP) Przynajmniej 4 GiB
UEFI z GPT
Punkt montowania w zainstalowanym systemie Partycja Typ partycji Sugerowany rozmiar
/boot1 /dev/sdX1 Partycja systemowa EFI 1 GiB.
/ /dev/sdX2 Partycja główna root (/) Reszta urządzenia (dysku), co najmniej 23-32 GiB.
[SWAP] /dev/sdX3 Partycja wymiany (SWAP) Przynajmniej 4 GiB
  1. Inne punkty montowania, takie jak /efi, są możliwe, pod warunkiem, że używany program ładujący jest w stanie załadować obrazy jądra i initramfs z woluminu głównego. Zobacz ostrzeżenie w Arch boot process#Boot loader.

Zobacz też przykładowe układy partycjonowania.

Note:
  • Poświęć trochę czasu na zaplanowanie długoterminowego schematu partycjonowania, aby uniknąć ryzykownych i skomplikowanych procedur konwersji lub ponownego partycjonowania w przyszłości.
  • Jeśli chcesz utworzyć stos urządzeń blokowych dla LVM, szyfrowania systemu lub RAID, zrób to teraz.
  • Do modyfikacji tablic partycji użyj programu fdisk lub parted, przykładowo fdisk /dev/sdX.
  • Przestrzeń wymiany może zostać utworzona jako plik swap dla pozwalających na to systemów plików.

Formatowanie partycji

Po utworzeniu odpowiednich partycji, każda z nich musi zostać sformatowana w odpowiednim systemie plików. Na przykład, by sformatować partycję główną (/) na /dev/sdX1 jako partycja ext4, uruchom: 

# mkfs.ext4 /dev/sdX1

Jeżeli została utworzona partycja przestrzeni wymiany, zainicjuj ją używając narzędzia mkswap(8): 

# mkswap /dev/sdX2
# swapon /dev/sdX2

Jeśli utworzono partycję systemową EFI, sformatuj ją do FAT32 za pomocą mkfs.fat(8).

Warning: Partycję systemową EFI należy formatować tylko wtedy, gdy została ona utworzona na etapie partycjonowania. Jeśli na dysku znajdowała się już wcześniej partycja systemowa EFI, sformatowanie jej może zniszczyć programy ładujące innych zainstalowanych systemów operacyjnych.
# mkfs.fat -F 32 /dev/efi_system_partition

Zobacz File systems#Create a file system po więcej informacji.

Montowanie systemu plików

Zamontuj system plików na partycji głównej (/) jako /mnt, na przykład: 

# mount /dev/sdX2 /mnt

Utwórz pozostałe punkty montowania w /mnt (np. (takie jak /mnt/boot dla /boot) i zamontuj woluminy w odpowiedniej kolejności hierarchicznej.

Tip: Uruchom mount(8) z opcją --mkdir, aby utworzyć określony punkt montowania. Alternatywnie, można utworzyć go wcześniej za pomocą mkdir(1).

Dla systemów UEFI, zamontuj systemową partycję EFI: 

# mount --mkdir /dev/sdX1 /mnt/boot

Jeżeli wolumin wymiany został stworzony, włącz go za pomocą swapon(8): 

# swapon /dev/sdX3

Polecenie genfstab(8) wykryje po zainstalowaniu systemu zamontowane systemy plików i przestrzeń wymiany.

Instalacja

Wybierz serwery lustrzane

Pakiety do instalacji muszą być pobrane z serwerów lustrzanych, które są zdefiniowane w pliku /etc/pacman.d/mirrorlist. W systemie live, po połączeniu się z internetem, Reflector aktualizuje listę serwerów lustrzanych, wybierając 20 ostatnio zsynchronizowanych serwerów lustrzanych HTTPS i sortując je według szybkości pobierania.

Im wyżej serwer jest położony na liście, tym ma wyższy priorytet, gdy pobierany jest pakiet. Możesz podejrzeć plik - jeśli wynik nie jest zadowalający, edytuj go, i przenieś najbliższe geograficznie serwery na górę listy, chociaż inne kryteria też mogą być brane pod uwagę.

Ten plik zostanie później skopiowany do nowego systemu przez skrypt pacstrap, więc warto jest go dobrze skonfigurować.

Instalacja podstawowych pakietów

Note: Żadne oprogramowanie ani pliki konfiguracyjne (oprócz /etc/pacman.d/mirrorlist) nie są kopiowane z środowiska live do zainstalowanego systemu.

Używając skryptu pacstrap(8), zainstaluj podstawowy system (pakiet base, kernel linux oraz podstawowe sterowniki sprzętu linux-firmware): 

# pacstrap -K /mnt base linux linux-firmware
Tip:
  • Możesz zamienić pakiet linux na inny wybrany kernel, lub pominąć go całkowicie, jeżeli instalujesz Arch w kontenerze.
  • Możesz pominąć instalację pakietu firmware, jeżeli instalujesz system na maszynie wirtualnej bądź w kontenerze.

Powyższa komenda NIE zainstaluje wszystkich narzędzi ze środowiska live - instalacja pozostałych pakietów może być konieczne dla uzyskania w pełni funkcjonalnego systemu. W szczególności rozważ zainstalowanie takiego oprogramowania, jak:

By zainstalować dodatkowe pakiety i grupy pakietów, takie jak grupę base-devel, dodaj ich nazwy do polecenia pacstrap (oddzielone spacją) lub użyj menedżera pakietów pacman po wejściu do środowiska #Chroot. Dla porównania, pakiety dostępne w systemie live można znaleźć w pkglist.x86_64.txt.

Konfiguracja systemu

Fstab

Wygeneruj plik fstab (użyj -U lub -L by zdefiniować wpisy przy użyciu UUID lub etykiet): 

# genfstab -U /mnt >> /mnt/etc/fstab

Sprawdź gotowy plik w /mnt/etc/fstab i edytuj go w razie błędów.

Chroot

Wejdź przez chroot do nowego systemu: 

# arch-chroot /mnt

Po wejściu do chroot zostanie otwarty wiersz poleceń Twojego systemu. Każda komenda będzie miała wpływ na zainstalowany system, a wszelkie zmiany zostaną zapisane.

Strefa czasowa

Ustaw strefę czasową: 

# ln -sf /usr/share/zoneinfo/Region/City /etc/localtime

Dla Polski polecenie będzie wyglądało w następujący sposób: 

# ln -sf /usr/share/zoneinfo/Europe/Warsaw /etc/localtime

Uruchom hwclock(8) by wygenerować /etc/adjtime: 

# hwclock --systohc

Ta komenda zakłada, że zegar sprzętowy komputera jest ustawiony w UTC. Zobacz System time#Time standard po więcej informacji.

Aby zapobiec dryftowi zegara i zapewnić dokładny czas, należy skonfigurować synchronizację czasu za pomocą klienta NTP, takiego jak systemd-timesyncd.

Język

Otwórz w swoim edytorze tekstu plik /etc/locale.gen i odkomentuj w nim (usuń z początku wiersza znak #) następujące wpisy: en_US.UTF-8 UTF-8, pl_PL.UTF-8 UTF-8 i inne wymagane lokalizacje. Następnie wygeneruj obsługę języków poleceniem: 

# locale-gen

Utwórz plik locale.conf(5) i odpowiednio ustaw zmienną LANG, na przykład: 

/etc/locale.conf
LANG=pl_PL.UTF-8

Jeśli zmieniłeś układ klawiatury, zapisz te zmiany w pliku vconsole.conf(5): 

/etc/vconsole.conf
KEYMAP=pl

Jeżeli chcesz, by w konsoli była możliwość wprowadzania polskich znaków, plik vconsole.conf(5) powinien wyglądać w następujący sposób: 

/etc/vconsole.conf
KEYMAP=pl
FONT=Lat2-Terminus16
FONT_MAP=8859-2

Konfiguracja sieci

Utwórz plik hostname: 

/etc/hostname
twojanazwahosta

Ukończ konfigurację sieci dla nowo zainstalowanego systemu, w tym wybrane oprogramowanie do zarządzania siecią.

Initramfs

Stworzenie nowego initramfs zazwyczaj nie jest wymagane, gdyż polecenie mkinitcpio było uruchomione podczas instalacji jądra systemu poleceniem pacstrap.

Dla LVM, szyfrowania systemu lub RAID, zmodyfikuj plik mkinitcpio.conf(5) i utwórz ponownie obraz initramfs: 

# mkinitcpio -P

Hasło użytkownika root

Ustaw hasło dla użytkownika root: 

# passwd

Program rozruchowy

Wybierz i zainstaluj odpowiedni program rozruchowy.

Uruchom ponownie

Opuść środowisko chroot poleceniem exit lub naciskając Ctrl+D.

Opcjonalnie manualnie odmontuj wszystkie partycje poleceniem umount -R /mnt, co pozwoli na sprawdzenie "zajętych" partycji i znalezienia przyczyny poleceniem fuser(1).

Na koniec, uruchom ponownie maszynę wpisując reboot. Pozostałe partycje zostaną odmontowane automatycznie przez systemd. Po wyłączeniu usuń nośnik instalacyjny, a po ponownym uruchomieniu zaloguj się na koncie root, aby dokończyć konfigurację nowo zainstalowanego systemu.

Po instalacji

Zobacz General recommendations (Polski) dla możliwości zarządzania systemem i poradników po instalacji (takich jak instalacja graficznego interfejsu użytkownika, dźwięku czy gładzika).

Dla listy aplikacji, które mogą się okazać przydatne, zobacz artykuł List of applications.